Duyu Bütünleme Eğitimi

Duyu Bütünleme nedir ?

Dr. Jean Ayres duyu bütünlemesini “Duyuların aracılığıyla edinilen bilgilerin iÅŸlenip kullanıma hazır hale getirilmesi amacıyla organize edilmesi/düzenlenmesi” olarak tanımlar. Duyu bütünlemesi, duyuların algılamaya dönüÅŸtürülmesini içeren bir süreçtir. Merkezi sinir sistemi (beyin), vücudun çeÅŸitli duyusal sistemlerinden gönderilen duyusal bilgileri iÅŸler, organize eder, önem sırasına koyar ve bilgiyi anlar. Herhangi bir duruma karşı bir davranış geliÅŸtirebilmek için düÅŸünceler, duygular, motor  tepkiler (davranışlar) ya da bütün bunların hepsi aynı anda gerekebilir.

Vücudumuzda duyusal uyarıları alan alıcı sinirler vardır. Ellerimiz ve ayaklarımız bu alıcıların çoÄŸunu içerir. ÇoÄŸu zaman duyusal bilgileri iÅŸleme otomatik olarak yapılır. Duyusal sistemleri altı bölüme ayırabiliriz. Bu alanların her birini de hassasiyet seviyesini göstermesi amacıyla Hipo (az duyarlı) ve hiper (çok duyarlı) olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Bu bölümde Brende Smith Myles’ın duyusal bütünlemeyle ilgi kapsamlı açıklamalarına yer verilecektir. Daha fazla detaylı bilgi için Myles’ın kitabına baÅŸvurulabilir.³

A.Jean Ayres (1972) Duyu Bütünlemeyi, kiÅŸinin kendi vücudundan ve çevreden gelen duysal bilgileri organize eden ve vücudu çevreye uygun bir ÅŸekilde kullanmayı mümkün kılan bir

Duyu bütünleme teorisi ÅŸu amaçlar ile kullanılmaktadır:

*KiÅŸilerin neden belli ÅŸekillerde davranışlar sergilediÄŸini / problemler yaÅŸadığını açıklamak,

*Belirli zorlukları/problemleri düzeltmek için tedavi/müdahale planı yapmak,

*Müdahale / tedavi programının bir sonucu olarak davranış / problemin nasıl deÄŸiÅŸeceÄŸini tahmin etmek.

Duyu Bütünleme teorisi üç bölümden oluÅŸur. Birinci bölüm geliÅŸimle ilgilidir ve normal duyu bütünleme fonksiyonunu tanımlar. Ä°kinci bölüm Duyu Bütünleme bozukluklarını tanımlar ve üçüncü bölüm tedavi/müdahale programına rehberlik eder.

1.ÖÄŸrenme, hareket ve çevreden gelen duyuları içeri ( MSS ye) alıp iÅŸlemleme ve bu duyuları, davranışları planlamak ve organize etmek için kullanma yeteneÄŸine baÄŸlıdır.

2.Duysal iÅŸlemeleme kabiliyeti az/zayıf olan bireyler, öÄŸrenme ve davranışı etkileyen uygun/tam aksiyonlar üretmekte zorluk çekerler.

3.Adaptif cevapların çıktığı, duysal olarak verimli interaksiyonlar/aktiviteler, duyusal iÅŸlemleme yeteneÄŸini arttırır ve dolayısıyla öÄŸrenme ve davranışı geliÅŸtirir.

Duyu Bütünleme teorisi disfonksiyon ve tedavi/müdahale ile ilgili bölümler içerdeÄŸinden dolayı, bir deÄŸerlendirme ve tedavi/müdahale teknolojisine sahiptir.

 

DUYU BÜTÜNLEME BOZUKLUÄžU NEDÄ°R?

Nörolojik bir bozukluk olan duyu bütünleme bozukluÄŸu, 5 duyu organından gelen sinyallerin doÄŸru bir ÅŸekilde iletilememesidir. Genellikle otizm ile karıştırılan duyu bütünleme bozukluÄŸu, duyu organları tarafından iletilen bilgilerin beyin tarafından doÄŸru olarak algılanamamasıdır.

Duyu bütünleme bozukluÄŸu genellikle çocuklarda görülen bir durumdur. Aynı zamanda genellemeye bakıldığında çok fazla bilinmeyen bir rahatsızlıktır. Bu nedenle çoÄŸu zaman otizmle karıştırılır. Ancak duyu bütünleme bozukluÄŸu otizmden çok farklıdır.

5 duyu organımızın beynimize ilettiÄŸi sinyaller ve algılar doÄŸrultusunda beynimiz bu bilgileri kullanarak vücudumuzun çevreyi algılamasını ve doÄŸru reaksiyonlar göstermesini saÄŸlar. Ancak duyu bütünleme bozukluÄŸu olan çocuklar genellikle ortama uyum saÄŸlamakta zorluk çekmenin yanı sıra öÄŸrenme ve geliÅŸimlerinde de sorunlar meydana gelir.

 

Duyu bütünleme bozukluÄŸu olan çocukların genelinde iki duyu arasında koordinasyon sorunu olduÄŸu görülür. Bu durumda gündül hayatında çeÅŸitli sorunlarla karşılaÅŸmasına neden olabilmektedir. ÖrneÄŸin; merdivenden çıkan bir çocuk sanki merdivenden çıkamıyormuÅŸ ve adımlarını atamıyormuÅŸ gibi düÅŸünerek agresifleÅŸebilir.

Duyu bütünleme çocuklarda rastlanılan bir diÄŸer durumdan örnek vermek gerekirse bazı çocuklar dokunma duyusuna karşı aşırı hassasiyet göstererek parmak boyası, oyun hamuru ve çamura dokunma gibi durumlarda aşırı tepki gösterebilirler. Bunun yanı sıra kuma basma ve dokunma gibi durumlarda buna örnek olabilir.

Duyu bütünleme bozukluÄŸu olan çocuklar bazı duyu organlarına karşı aşırı tepki verebileceÄŸi gibi oldukça düÅŸük tepkilerde verebilirler. Az önce verdiÄŸimiz dokunma duyusu örneÄŸi ile devam edersek bazı çocuklar çamur, kum, oyun hamuru ve parmak boyama uygulamalarında aşırı tepki verirken bazı duyu bütünleme bozukluÄŸu olan çocuklar ise bu tip durumlarda oldukça düÅŸük tepkiler verebilir veya tepkisiz kalabilir.

 DUYU BÜTÜNLEME BOZUKLUÄžU BELÄ°RTÄ°LERÄ°

Duyu bütünmele bozukluÄŸu genellikle çocuklarda görülen bir nörolojik bozukluktur. Ancak çocukların yanı sıra yetiÅŸkinlerde de rastlanılan bu durum farklı belirtiler göstermektedir. Sıkça otizm ve hiperaktivite gibidurumlarla karıştırılan duyu bütünleme bozukluÄŸunu doÄŸru teÅŸhis edebilmek adına iyi bir gözlem yapılmalıdır.

Duyu bütünleme bozukluÄŸunun genel belirtileri;

- Sifon, çatal ve bıçak seslerine karşı aşırı tepki vermesi ve agresif davranması

- Kalabalık ortamlarda rahat edememesi ve kendini gergin hissetmesi

- ÇocuÄŸun oldukça pasif ve sessiz olması

- Söylenilenlere geç tepki vermesi

- Sıkça düÅŸmesi ve dengesini koruyamaması

- Bir aktiviteden diÄŸerine seri bir ÅŸekilde geçememesi

- Oyun oynarken sürekli riskli hareketlerde bulunması veya aşırı temkinli davranıp tedirgin olması

- Bazı duyu bütünleme bozukluÄŸu olan çocuklar çıplak ayakla gezemez ve bu duruma aşırı tepki verirler.

- Vücut teması ve sarılmalara karşı aşırı tepki vermesi

- Bazı yüzeylere temas etmekten ve dokunmaktan kaçınırlar.

- Dikkat dağınıklığı

- Kendini beceriksiz ve yetersiz olarak görmesi

- Kalem tutmak ve resim yapmak gibi ince motor becerilerini yapmakta yaşıtlarına göre zorluk çeker.

- Kalabalık ve gürültülü ortamlarda aşırı tepki göstererek elleri ile kulaklarını kapatır.

 

Duyu bütünleme bozukluÄŸu 6 aylıktan küçük çocuklarda görülebileceÄŸi gibi aynı zamanda yetiÅŸkinlerde de rastlanılabilen bir rahatsızlıktır. Her yaÅŸ grubunda farklı belirtiler verir.ÖrneÄŸin; 6 aylıktan küçük bir bebek kucaklanmaya karşı direnç gösterirken 2-4 yaÅŸ aralığında da sarılmaktan hoÅŸlanmaz ve bu durumdan sürekli olarak kaçınarak tepki gösterebilir.

DUYU BÜTÜNLEME BOZUKLUÄžU TEDAVÄ°SÄ°

Çocukluk döneminde baÅŸlayan duyu bütünleme bozukluÄŸu ilerleyen yaÅŸlarda da devam etmektedir. Bu nedenle çocuÄŸunuzun hareketlerini sürekli olarak gözlemlemelisiniz. ÇocuÄŸunuzun olumsuz davranışlarını ve hareketlerini karakterine baÄŸlamamalı ve devam etmesi durumunda bir uzmana baÅŸvurmalısınız. Aksi halde duyu bütünleme bozukluÄŸu çocukluk ve hatta bebeklikte baÅŸlayarak ilerleyen yaÅŸlarda da devam edebilir.

Duyu bütünleme bozlukluÄŸu probleminin tedavisi mümkün. Duyu bütünleme terapistleri tarafından uygulanan tedavilerle çocuÄŸun ihtiyacına uygun bir tedavi yöntemi belirlenerek uygulamaya geçilir. Uzmanlar çocukların sorunlarını belirleyip onlarla birlikte duyularını geliÅŸtirebilecekleri ve bu sorunları aÅŸabilecekleri oyunlar oynamaktadırlar. Aynı zamanda bu oyunlar terapinin dışında evde çocukların ebeveynleri ile de uygulamaları önerilmektedir.